Ra mắt tác phẩm nghệ thuật công cộng “Kết Đoàn” của nghệ sĩ Tia-Thủy Nguyễn tại Hà Nội

Hà Nội, tháng 10 năm 2025, tại Vườn hoa 19/8, nơi gắn liền với sự kiện Tổng khởi nghĩa lịch sử của dân tộc cách đây 80 năm, nghệ sĩ Tia-Thủy Nguyễn chính thức ra mắt tác phẩm nghệ thuật công cộng mới mang tên “Kết Đoàn”, một hình tượng kết hợp giữa điêu khắc kim loại, thủ công truyền thống, ánh sáng và âm thanh, như một lời tri ân với ký ức lịch sử, đồng thời mở ra cuộc đối thoại mới giữa nghệ thuật đương đại và tinh thần Việt Nam.

Ký ức lịch sử bừng thức trong ngôn ngữ nghệ thuật đương đại

Rừng, trong tâm thức người Việt không chỉ là nơi che chở, mà còn là nơi khởi sinh ý chí. Trong suốt hành trình đấu tranh giành độc lập, từ tầng tầng lớp lớp lá xanh, những đoàn quân đã âm thầm nhưng mãnh liệt, mang theo niềm tin sắt đá vào một ngày mai tự do. Lịch sử đã chọn ngày 19/08/1945 như một cột mốc không thể phai mờ. Ngày ấy, biển người từ khắp các nẻo đường đổ về Nhà hát Lớn Hà Nội, hòa chung nhịp bước, hòa chung khát vọng. Từ rừng núi đến phố thị, từ tiếng trống thúc quân đến những khẩu hiệu rền vang, cả dân tộc cùng đứng dậy, giành lấy vận mệnh đất nước bằng bàn tay và trái tim của chính mình. Và để củng cố tinh thần “nối vòng tay lớn”, tác phẩm “Kết Đoàn” được đặt tại chính Vườn hoa 19/8 – nơi từng chứng kiến cuộc tổng khởi nghĩa huy hoàng 80 năm về trước của nhân dân Hà Nội.

Hình ảnh đoàn người với cờ bay trăm ngọn, khí thế rợp trời đã được nhạc sĩ Xuân Oanh kể lại qua bài hát “Mười chín tháng Tám”: “Cờ bay nơi nơi, muôn ánh sao vàng”, rồi tới nhạc sĩ Trịnh Công Sơn viết lên giai điệu: “Ta đã thấy gì trong đêm nay / Cờ bay trăm ngọn cờ bay / Rừng núi loan tin đến mọi miền / Gió hòa bình bay về muôn hướng….”, và hôm nay qua lăng kính hội hoạ, nghệ sĩ Tia-Thủy Nguyễn định hình tác phẩm sắp đặt “Kết Đoàn” là sự kết hợp giữa kỹ thuật điêu khắc kim loại, thủ công truyền thống, ánh sáng, chuyển động và âm thanh. Tất cả tạo nên một không gian mở, đa giác quan, nơi ký ức lịch sử thăng hoa qua ngôn ngữ đương đại.

“Kết Đoàn” ra đời như một nhịp nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa ký ức lịch sử và cảm xúc đương đại. Được đặt tại chính khu vườn hoa 19/8, tác phẩm không chỉ tưởng niệm mà còn tiếp tục lan tỏa tinh thần “nối vòng tay lớn”, khơi dậy lòng tự hào và niềm tin vào sức sống của dân tộc Việt Nam hôm nay.

Khi cây không chỉ có màu xanh

“Kết Đoàn” gồm 18 “cây” kim loại dựng thành vòng tròn, cấu trúc như một “rừng ánh sáng”. Mỗi thân cây được chế tác từ thép không gỉ, thuôn dần về ngọn, mô phỏng vẻ mềm mại và kiên cường của thân cây thật. Sau các tác phẩm “Hoa Đời” và “Hồi Sinh”, Tia-Thủy Nguyễn cùng cộng sự đã hoàn thiện kỹ thuật chế tác đặc trưng: hàn nối bằng tay theo bố cục điêu khắc, tạo nên ngôn ngữ tạo hình riêng biệt cho dòng “cây kim loại” mang dấu ấn cá nhân.

Khác với bề mặt gồ ghề của các tác phẩm trước, lần này thân cây được mài nhẵn, phay xước ánh kim, trở thành biểu tượng trừu tượng của sự sống và tinh thần vươn lên. Trên bề mặt ấy, nghệ sĩ điểm xuyết hoa, lá, chim bồ câu, chong chóng bằng thủy tinh, gốm và thép không gỉ – nơi sự tương phản giữa cứng và mềm, rắn và mong manh, được hòa quyện thành một ngôn ngữ cân bằng, mở ra đối thoại giữa nghệ thuật đương đại và thủ công truyền thống.

Ánh sáng tiếp tục là “chất liệu” không thể thiếu trong sáng tạo của nghệ sĩ Tia-Thủy Nguyễn. Ở tác phẩm này, nữ nghệ sĩ chủ động kiến tạo những luồng sáng, dẫn dắt chúng xuyên qua, phản chiếu và khúc xạ trên bề mặt thủy tinh. Sự tương tác quang học này đã đánh thức một không gian thị giác biến ảo, nơi một ‘khu rừng ánh sáng’ tràn đầy sinh khí được hình thành. Song hành cùng vật liệu thị giác, một nguyên tố phi vật thể khác là âm thanh, đóng vai trò then chốt trong việc kiến tạo trải nghiệm. Sự cộng hưởng giữa không gian ánh sáng và thanh âm được tuyển chọn của tác phẩm ‘Kết Đoàn’ mở ra không gian trải nghiệm đa tầng, giàu cảm xúc, nơi nghệ thuật chạm tới niềm hân hoan cộng hưởng.

Không gian – nơi khán giả trở thành một phần tác phẩm

Đặt giữa không gian công cộng, “Kết Đoàn” không tách biệt mà hòa vào đời sống đô thị Hà Nội. Khi bước vào vòng tròn sắp đặt, người xem không chỉ chiêm ngưỡng mà còn trở thành một phần của tác phẩm, nơi ánh sáng, âm thanh, ký ức và cảm xúc giao thoa. Với nghệ sĩ, khán giả chính là người hoàn thiện tác phẩm. Khi họ đứng giữa các thân cây ánh kim, ký ức lịch sử không còn là quá khứ xa xôi, mà trở thành một trải nghiệm hiện sinh. Đây cũng là tinh thần đặc trưng của nghệ thuật đương đại thế kỷ 21: người xem không chỉ là người quan sát, mà là đồng tác giả của ý nghĩa (co-author of meaning).

Tinh thần thủ công và sự kết nối truyền thống

Tác phẩm được chế tác thủ công trong hàng ngàn giờ lao động, ngoài vai trò thiết kế, Tia-Thuỷ Nguyễn còn phụ trách công đoạn đính kết cùng sự tham gia của những nghệ nhân tạo hình kim loại, nghệ nhân thổi thủy tinh và nghệ nhân cắm hoa và nhiều thợ lành nghề khác. Việc mời các nghệ nhân truyền thống tham gia không chỉ là quyết định nghệ thuật, mà còn là một hành động bảo tồn di sản kỹ thuật Việt Nam, đưa tay nghề thủ công vào bối cảnh toàn cầu.

Trong thời đại sản xuất hàng loạt, Tia-Thủy Nguyễn luôn đề cao việc chế tác thủ công như “một lời hứa với giá trị bền vững” trong nghệ thuật.

Sự tiếp nối trong thực hành nghệ thuật

Từ hội họa đến điêu khắc, từ “Hoa Đời” và “Hồi Sinh” đến “Kết Đoàn”, hành trình của Tia-Thủy Nguyễn là một chuỗi thử nghiệm không ngừng trong việc mở rộng ngôn ngữ tạo hình. Nếu hai tác phẩm trước vẫn trung thành với hình thể tự nhiên của cây cối, thì ‘Kết Đoàn’ giải phóng hoàn toàn khỏi giới hạn bản thức, hướng đến biểu tượng và cảm xúc.

Ở đây, cây xanh không chỉ là sinh thể, mà là ẩn dụ cho ý chí sống, cho khát vọng tự do và sức bật của một dân tộc. Từ thân thép đến cánh chim, từ ánh sáng đến gió, mọi yếu tố đều hòa quyện để tạo nên một “vũ trụ sống động” của ký ức và hy vọng.

Tác giả Tia-Thủy Nguyễn chia sẻ:“Tôi luôn bị cuốn hút bởi sự sống, một thứ “vô hình – hữu hình”, mong manh và kiên cường. Với “Kết Đoàn”, tôi không tái hiện lịch sử hay dựng lại một thời điểm, mà chỉ lắng nghe và thắp sáng những chuyển động thầm lặng còn vang vọng ở hiện tại. Tác phẩm là một sắp đặt tại không gian mở, nơi thiên nhiên, ký ức và con người giao thoa trong ánh sáng và sự chuyển động. Mỗi thân cây bằng thép không gỉ là một dòng chảy của năng lượng; mỗi bông hoa, cánh chim là một chi tiết mang tinh thần thủ công, văn hóa và cảm xúc.”

“Tôi tin vào sự lan tỏa không lời của nghệ thuật – nơi ánh sáng không chỉ để nhìn, mà để cảm nhận; nơi âm thanh không cần định hướng, mà vẫn có thể đánh thức điều riêng tư trong mỗi người. Giữa một thế giới vận động không ngừng, tôi mong “Kết Đoàn” là khoảng lặng – nơi người xem được đứng giữa, không phải để ngắm nhìn, mà để hiện diện.”

“Tác phẩm không chỉ là một công trình nghệ thuật thị giác, đó còn là cuộc đối thoại của hình khối, chất liệu và xúc cảm kí ức, những rung động nghệ thuật được kết tinh qua ngôn ngữ tạo hình của người nghệ sĩ. Tôi không chỉ mô phỏng lại ánh sáng bằng hiệu ứng thị giác, mà còn tạo ra một “ánh sáng nội tại”, lan tỏa từ những gì vô hình như ký ức, niềm tin và khát vọng.”

Tia-Thủy Nguyễn
Ảnh: Minh Anh
© Tạp chí kiến trúc