Diễn đàn đổi mới sáng tạo năng lượng năm 2025: Góp phần lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo
Khoa học cho thấy rõ ràng để ngăn chặn những tác động tồi tệ nhất của biến đổi khí hậu, đồng thời bảo tồn một hành tinh có thể sống được, mức tăng nhiệt độ toàn cầu cần được giới hạn ở mức 1,5°C so với mức tiền công nghiệp. Hiện tại, Trái đất đã ấm hơn khoảng 1,1°C so với cuối những năm 1800 và lượng khí thải tiếp tục tăng. Để duy trì sự nóng lên toàn cầu ở mức không quá 1,5°C – như yêu cầu trong Thỏa thuận Paris – lượng khí thải cần phải giảm 45% vào năm 2030 và đạt mức 0 vào năm 2050.
Mặc dù hầu hết các quốc gia chỉ mới bắt đầu thực hiện các mục tiêu và chính sách về Net Zero gần đây, nhưng những chiến lược này vẫn có ý nghĩa và tác động to lớn, mang lại lợi ích cho môi trường và cộng đồng trên toàn thế giới.
Bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng quốc gia; thị trường năng lượng cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng, minh bạch, hiệu quả, phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; ngành năng lượng phát triển đồng bộ, bền vững, sử dụng hiệu quả tài nguyên, bảo vệ môi trường, giảm phát thải khí nhà kính và thích ứng với biến đổi khí hậu; hệ thống hạ tầng năng lượng thông minh, hiện đại, kết nối hiệu quả với khu vực và quốc tế; chất lượng nguồn nhân lực, trình độ khoa học – công nghệ và năng lực quản trị ngành năng lượng đạt trình độ ngang với các nước công nghiệp phát triển hiện đại.
Cấp ủy đảng và chính quyền các cấp xác định rõ phát triển năng lượng quốc gia là nhiệm vụ quan trọng, xuyên suốt, cần nghiêm túc lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức triển khai thực hiện hiệu quả.
Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong ngành năng lượng; phân định rõ trách nhiệm, quyền hạn, cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành Trung ương và địa phương, bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành tập trung, đồng bộ, thống nhất từ Trung ương tới địa phương. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, nhất là đối với các quy hoạch năng lượng; bảo đảm chất lượng, tiến độ các dự án phát triển năng lượng.
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành và Nhân dân về vai trò, tầm quan trọng của an ninh năng lượng, chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển năng lượng, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.
Chú trọng tuyên truyền, nâng cao ý thức, thay đổi hành vi sử dụng năng lượng; phát động, triển khai hiệu quả các phong trào trong cộng đồng doanh nghiệp và người dân về chuyển đổi năng lượng, sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả gắn với bảo vệ môi trường.
Phổ biến, nhân rộng các mô hình, giải pháp sản xuất và sử dụng năng lượng tái tạo hiệu quả, phù hợp với điều kiện của từng vùng, địa phương, nhất là các mô hình tự sản xuất, tự tiêu thụ tại doanh nghiệp, hộ gia đình, mô hình cộng đồng năng lượng; thúc đẩy phát triển mua bán điện trực tiếp cả nguồn và tải điện.
Hoàn thiện thể chế, chính sách để gia tăng lợi thế cạnh tranh
Theo GS.TS Lê Minh Phương, Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Bách khoa, Trưởng nhóm Nghiên cứu về Điện tử Công suất, Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển dịch năng lượng mạnh mẽ, với tốc độ phát triển điện mặt trời, điện gió thuộc nhóm cao nhất khu vực. Bùng nổ nhu cầu về thiết bị biến đổi năng lượng như inverter, bộ sạc xe điện (EV charger), hệ thống lưu trữ (BESS) và thiết bị quản lý lưới điện thông minh. Tuy nhiên, hiện nay hơn 90% thiết bị vẫn phải nhập khẩu, khiến Việt Nam đối mặt với nhiều rủi ro và bỏ lỡ cơ hội phát triển công nghiệp trong nước.
Do đó, ông nhấn mạnh làm chủ công nghệ chế tạo thiết bị biến đổi năng lượng không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn mang tính chiến lược quốc gia. Phần lớn inverter, bộ sạc và hệ thống lưu trữ đang phụ thuộc vào châu Âu, Trung Quốc, Hàn Quốc. Làm chủ công nghệ giúp tăng tự chủ chiến lược, giảm chi phí và đảm bảo an ninh năng lượng dài hạn, thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ và thay thế hàng nhập khẩu, sản xuất thiết bị biến đổi năng lượng kéo theo nhu cầu về vi mạch, PCB, bán dẫn công suất, thuật toán điều khiển số. Đây là lĩnh vực liên quan chặt chẽ tới vật liệu bán dẫn tiên tiến (SiC, GaN), IoT, AI, công nghệ pin. Từng bước làm chủ công nghệ sẽ giúp Việt Nam giảm sự phụ thuộc vào hàng nhập khẩu.
Cũng tại sự kiện, ông Đặng Hải Dũng (Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công) cho biết, dân số Việt Nam năm 2025 ước tính đạt 102 triệu người. Nhu cầu năng lượng tăng khoảng 10% trong giai đoạn 2001-2010, nhu cầu điện tăng 13% mỗi năm trong giai đoạn 2001-2010 và khoảng 11% trong giai đoạn 2011-2015. Các nguồn năng lượng sơ cấp sẽ không đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ năng lượng của nền kinh tế. Việt Nam đã bắt đầu nhập khẩu than cho phát điện và nhập khẩu khí hoá lỏng (LPG) từ năm 2023.
Theo ông Dũng, kế hoạch hành động thực hiện NQ 70-NQ/TW dựa trên 4 trụ cột chính: Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (SDNL TK&HQ); Nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu; triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn.
Còn theo ThS. Nguyễn Thị Minh Huệ, Giám đốc Dự án Công ty Tư vấn Dịch vụ và Đổi mới Khí hậu Klinova, nhà nước cần hỗ trợ các doanh nghiệp triển khai dự án năng lượng xanh tăng khả năng tiếp cận vốn. Cụ thể, tích hợp các tiêu chí ESG vào trong các tiêu chí xét duyệt dự án xanh của ngân hàng để tăng khả năng tiếp cận vốn vay trong nước và quốc tế của doanh nghiệp. Hợp pháp hoá tín chỉ Carbon là công cụ tài chính xanh, từ đó cho phép các doanh nghiệp giảm chi phí và huy động vốn xanh từ các tổ chức trong nước và quốc tế thông qua các cơ chế thị trường Carbon.
Bên cạnh đó, đẩy mạnh sự phát triển của các Quỹ đầu tư Xanh, Quỹ bảo lãnh tín dụng Xanh cho lĩnh vực năng lượng để thúc đẩy tài chính, giảm thiểu rủi ro cho cả doanh nghiệp và ngân hàng. Đưa ra các chính sách ưu đãi hấp dẫn về thuế, phí, vốn vay để thu hút các doanh nghiệp tham gia dự án năng lượng xanh, xây dựng thị trường nội địa cho phép mua bán điện trực tiếp không thông qua EVN, điều chỉnh giá mua bán điện để đảm bảo doanh thu cho doanh nghiệp.