Ngày 27/12/2025, tại tỉnh Phú Thọ, Hội Kiến trúc sư Việt Nam đã tổ chức Hội thảo Gặp gỡ Mùa Thu 2025 với chủ đề “Kiến trúc vì Sức khỏe”. Sự kiện quy tụ đông đảo đại biểu đến từ các cơ quan Trung ương, địa phương, giới chuyên gia, nhà khoa học, kiến trúc sư trong nước và quốc tế, tiếp tục khẳng định vai trò của chương trình Gặp gỡ Mùa Thu như một diễn đàn học thuật có chiều sâu, nơi các vấn đề cốt lõi của hành nghề kiến trúc đương đại được đặt ra, phân tích và đối thoại nghiêm túc.
Năm 2025, chương trình Gặp gỡ mùa thu lựa chọn chủ đề “Kiến trúc vì Sức khỏe”, hướng tới việc khẳng định vai trò của kiến trúc như một thành tố quan trọng trong việc nâng cao chất lượng sống và sự an lành của con người. Hội thảo đặt ra nhiều mục tiêu quan trọng như: nâng cao nhận thức xã hội về mối liên hệ giữa kiến trúc và sức khỏe; giới thiệu các mô hình, giải pháp phù hợp với điều kiện Việt Nam; thúc đẩy kết nối giữa giới chuyên môn và nhà quản lý; đồng thời đề xuất các khuyến nghị chính sách, hướng nghiên cứu và ứng dụng nhằm phát triển hệ thống công trình an toàn, bền vững và lành mạnh hơn.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. KTS. Phan Đăng Sơn – Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam nhấn mạnh: “Sức khỏe là vốn quý nhất của con người, là nền tảng quan trọng cho hạnh phúc của mỗi cá nhân, là tiền đề cho sự phát triển bền vững của đất nước. Trong bối cảnh đó, kiến trúc không chỉ dừng lại ở việc tạo dựng hình thức hay không gian ở, mà còn có trách nhiệm kiến tạo môi trường sống lành mạnh, góp phần nâng cao chất lượng sống và sức khỏe cộng đồng.” Theo Chủ tịch Hội KTSVN, quan điểm này hoàn toàn phù hợp với tinh thần của Nghị quyết số72-NQ/TW của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, đồng thời đặt ra yêu cầu mới đối với tư duy hành nghề kiến trúc trong bối cảnh đô thị hóa nhanh, biến đổi khí hậu và các thách thức xã hội ngày càng gia tăng.
Tiếp cận Kiến trúc vì Sức khỏe từ góc nhìn khoa học – hệ thống
Khác với cách tiếp cận mang tính cảm tính hay khẩu hiệu, hội thảo năm nay lựa chọn tiếp cận “Kiến trúc vì Sức khỏe” trên nền tảng khoa học – bằng chứng – hệ thống, đặt kiến trúc trong mối quan hệ trực tiếp với các chỉ số an toàn sinh mạng, sức khỏe cộng đồng và chất lượng sống dài hạn.
Mở đầu hội thảo là bài luận với chủ đề: “Tích hợp tiêu chuẩn WELL với hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn xây dựng Việt Nam – Chìa khóa để kiến trúc, quy hoạch đáp ứng an toàn sinh mạng và sức khỏe” của TS.KTS Nguyễn Tất Thắng – Nghiên cứu viên Cao cấp – Viện Kiến trúc Quốc gia – Bộ Xây Dựng. Theo ông, sự phát triển nóng của đô thị trong thời gian qua đã kéo theo nhiều hệ lụy về ô nhiễm môi trường, thiếu không gian xanh và nguy cơ mất an toàn sinh mạng. Việc lồng ghép 10 tiêu chí cốt lõi của WELL – từ chất lượng không khí, nước, ánh sáng đến sức khỏe tinh thần và cộng đồng – vào hệ thống tiêu chuẩn quốc gia không chỉ là câu chuyện kỹ thuật, mà là bước chuyển cần thiết để đặt lại cách tiếp cận chất lượng công trình theo hướng lấy con người làm trung tâm, đồng thời tạo cơ sở cho các chính sách và cơ chế đầu tư phù hợp. Tham luận cũng đề xuất lộ trình tích hợp các tiêu chí này vào hệ thống tiêu chuẩn quốc giá, quy chuẩn quốc gia cùng những giải pháp về chính sách, tài chính và đào tạo.
Từ quy hoạch bền vững đến đô thị đặt sức khỏe cộng đồng làm trọng tâm
Ở quy mô đô thị, TSKH. KTS. Ngô Viết Nam Sơn – Ủy viên BCH Hội KTSVN đã phân tích mối liên hệ giữa quy hoạch kiến trúc bền vững và sức khỏe cộng đồng. Tham luận của ông cho thấy nhiều vấn đề sức khỏe đô thị hiện nay không bắt nguồn từ công trình đơn lẻ, mà từ cấu trúc không gian đô thị thiếu thân thiện với con người: giao thông ưu tiên xe cơ giới, thiếu không gian công cộng chất lượng, mật độ xây dựng cao và sự suy giảm của hệ sinh thái tự nhiên. Theo ông, các khu đô thị trong tương lai cần được tiếp cận như những “khu đô thị sức khỏe”, trong đó quy hoạch giao thông, không gian xanh – xanh lam và dịch vụ công cộng đóng vai trò nền tảng cho một lối sống lành mạnh. Tại mô hình phát triển tích hợp này, các tổ hợp y tế được gắn kết với không gian công cộng, cảnh quan sinh thái và hạ tầng giao thông vùng, kể cả các đầu mối lớn như sân bay, nhằm phục vụ chăm sóc sức khỏe dài hạn, du lịch y tế và nâng cao chất lượng sống đô thị.
Tiếp nối mạch tư duy đó, TS.KTS. Nguyễn Văn Tuyên – Khoa Kiến trúc và Quy hoạch – Trường Đại học Xây dựng Hà Nội, mang đến một góc nhìn giàu tính lý luận và thực tiễn với tham luận “Chữa lành đô thị từ thiên nhiên: Từ lý thuyết đến thực hành quy hoạch”. Ông cho rằng quy hoạch đô thị Việt Nam cần chuyển từ tư duy “kiểm soát” sang “thích ứng”, coi thiên nhiên không phải là phần còn lại sau xây dựng, mà là khung hạ tầng dẫn dắt phát triển. Những kinh nghiệm quốc tế như suối Cheonggyecheon (Hàn Quốc) hay chương trình “Room for the River” (Hà Lan) chỉ ra việc trả lại không gian cho thiên nhiên không chỉ cải thiện môi trường, mà còn mang lại lợi ích trực tiếp cho sức khỏe cộng đồng và khả năng chống chịu của đô thị trước biến đổi khí hậu.
Kiến trúc y tế và không gian điều trị: môi trường vật lý như một tác nhân chữa lành
Ở cấp độ công trình và không gian sử dụng cụ thể, các tham luận về kiến trúc y tế đã góp phần làm rõ một bước chuyển quan trọng trong tư duy thiết kế bệnh viện hiện đại: từ “cỗ máy điều trị” sang môi trường chữa lành.
Tham luận của ThS.KTS. Phạm Thanh Truyền (Cát Mộc Group) tiếp cận vấn đề dựa trên các nguyên tắc Thiết kế dựa trên bằng chứng (Evidence-Based Design), phân tích vai trò của ba yếu tố môi trường cơ bản – ánh sáng, âm thanh và chất lượng không khí – đối với hiệu quả điều trị và quá trình phục hồi của bệnh nhân nội trú. Các nghiên cứu khoa học cho thấy không gian bệnh viện không hề trung tính; ngược lại, nó có thể làm gia tăng hoặc giảm căng thẳng sinh lý – tâm lý, ảnh hưởng đến giấc ngủ, khả năng miễn dịch và sự hài lòng của cả bệnh nhân lẫn nhân viên y tế. Từ đó, tham luận đưa ra yêu cầu đối với kiến trúc sư trong việc kiểm soát các yếu tố môi trường ngay từ giai đoạn quy hoạch mặt bằng, thiết kế mặt đứng, lựa chọn vật liệu và tích hợp hệ thống kỹ thuật, nhằm tạo ra những không gian điều trị an toàn, nhân văn và bền vững hơn.
Từ diễn đàn học thuật đến định hướng hành nghề
Điểm đáng chú ý của Hội thảo Gặp gỡ Mùa Thu 2025 không nằm ở từng tham luận riêng lẻ, mà ở bức tranh tổng thể được ghép nối từ nhiều góc nhìn: từ chính sách – tiêu chuẩn, quy hoạch – đô thị, đến kiến trúc công trình và không gian sử dụng cụ thể. Nếu các tham luận tập trung vào khung lý luận và mô hình, thì phần thảo luận đã kéo chủ đề ‘Kiến trúc vì Sức khỏe’ trở lại những vấn đề rất cụ thể của thực hành nghề nghiệp.
PGS. TS. KTS. Vũ Hồng Cương – Chủ tịch Chi hội Kiến trúc Nội thất đặt vấn đề sức khỏe đô thị bắt đầu ngay từ không gian nhà ở, đặc biệt là nhà ở xã hội và chung cư – loại hình chiếm phần lớn thời gian sống của cư dân đô thị. Ông chỉ ra một nghịch lý đáng lo ngại: nhiều giải pháp từng bị coi là phản khoa học trong thiết kế nhà ở – như khu vệ sinh và bếp không thông thoáng tự nhiên, phòng ngủ thiếu ánh sáng, không gian “đa năng” bị biến thành phòng ngủ kín – nay lại đang được cả thị trường và giới thiết kế mặc nhiên chấp nhận.
Theo ông, nguy hiểm không nằm ở việc người dân buộc phải thích nghi, mà ở chỗ chính kiến trúc sư cũng bắt đầu coi những bất cập đó là “bình thường”, dẫn tới sự đánh đổi âm thầm nhưng lâu dài đối với sức khỏe thể chất và tinh thần của cư dân. Trong bối cảnh nhà ở xã hội ngày càng được phát triển theo cách “thu nhỏ nhà ở thương mại”, ông cho rằng các tiêu chí về thông thoáng, ánh sáng, tầm nhìn và khả năng tổ chức nội thất cần được nhìn nhận như vấn đề sức khỏe cộng đồng, không chỉ là bài toán diện tích hay chi phí.
Ở góc độ phát triển dự án, KTS. Nguyễn Văn Tuyên chia sẻ kinh nghiệm thuyết phục chủ đầu tư thông qua cách tiếp cận vòng đời dự án. Theo ông, không gian xanh không chỉ là chi phí mà là “giá trị mềm” giúp giảm rủi ro pháp lý, môi trường và gia tăng giá trị bất động sản trong dài hạn. Những chủ đầu tư có tầm nhìn dài hơi thường sẵn sàng dành tỷ lệ lớn đất cho không gian xanh – một thực tế cho thấy sức khỏe đô thị hoàn toàn có thể song hành với hiệu quả kinh tế.
TS. KTS. Nguyễn Tất Thắng cho rằng kiến trúc và quy hoạch hiện nay vẫn chủ yếu tiếp cận theo tư duy “chữa bệnh”, trong khi điều quan trọng hơn là tạo dựng môi trường sống giúp con người không phải “bị bệnh” ngay từ đầu. Ông ví môi trường không khí, ánh sáng, nước và không gian xanh trong đô thị giống như “hệ tuần hoàn” của cơ thể, nếu không được kiểm soát thì các tiêu chuẩn kỹ thuật chi tiết phía trong công trình cũng khó phát huy hiệu quả. Theo ông, bất cập nằm ở chỗ hệ thống quy chuẩn hiện nay chú trọng nhiều đến từng không gian chức năng riêng lẻ, nhưng thiếu các yêu cầu tổng thể về môi trường sống và sức khỏe cộng đồng. Từ đó, ông gợi mở hướng tiếp cận chuyển từ tư duy nhấn mạnh hiệu suất năng lượng sang cách nhìn coi sức khỏe là một chỉ số trung tâm trong đánh giá chất lượng môi trường xây dựng, đồng thời tích hợp các nguyên lý của tiêu chuẩn WELL theo hướng linh hoạt, từng bước đưa kiến trúc vì sức khỏe vào hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn xây dựng.
Tổng kết Hội thảo, KTS. Hoàng Thúc Hào – Phó Chủ tịch Hội KTS Việt Nam nhận định: chuỗi tham luận đã mở ra một phổ tiếp cận từ vĩ mô đến vi mô: từ câu chuyện tích hợp tiêu chuẩn – tiêu chí đến yêu cầu chuyển dịch tư duy quy hoạch theo hướng linh hoạt hơn; đồng thời đi sâu vào những thực hành cụ thể trong không gian điều trị, nơi các yếu tố như gió, ánh sáng, âm thanh – tiếng ồn và chất lượng không khí tác động trực tiếp tới sức khỏe thể chất và tinh thần. Các trao đổi tại hội thảo đã cho thấy chủ đề “Kiến trúc vì Sức khỏe” không chỉ dừng lại ở phạm vi học thuật, mà còn gắn với những vấn đề thực tiễn của hành nghề kiến trúc – quy hoạch tại Việt Nam hiện nay.
Trong bối cảnh xã hội đối mặt với nhiều thách thức về môi trường, y tế và chất lượng sống, “Kiến trúc vì Sức khỏe” đang đặt ra những yêu cầu ngày càng rõ nét đối với hành nghề kiến trúc trong bối cảnh mới. Gặp gỡ Mùa Thu 2025 đã cho thấy vai trò của Hội Kiến trúc sư Việt Nam trong việc dẫn dắt diễn ngôn học thuật, kết nối giới chuyên môn và góp phần định hình những giá trị cốt lõi cho hành nghề kiến trúc trong giai đoạn mới.
An Du – TCKT.VN
(c) Tạp chí Kiến trúc