Những cơn bão ngày một tàn khốc, khiến các thành phố trên khắp thế giới gặp khó khăn trong việc ứng phó với lũ lụt. Nhưng thay vì sử dụng các giải pháp kỹ thuật bê tông công nghệ cao để chống lại sự thất thường của khí hậu, kiến trúc sư Kongjian Yu người Trung Quốc lại muốn để chính thiên nhiên giải quyết vấn đề.
Hơn 10 năm qua, ông Yu và công ty Turenscape đã thiết kế các “thành phố bọt biển” để thiên nhiên hấp thụ và giữ nước mưa. Quy mô và hình thức của các dự án rất đa dạng, chẳng hạn như cải tạo công viên, phục hồi vùng đất ngập nước, xây dựng các vườn mưa và vỉa hè thấm nước.
Các giải pháp bê tông, ống dẫn nước ra khỏi khu vực bị ngập thường tốn nhiều kinh phí, thiếu tính linh hoạt và đòi hỏi bảo trì liên tục. Các giải pháp này ví như động mạnh và tĩnh mạnh trong cơ thể. Nếu mạch máu tắc nghẽn có thể gây ra các cơn đau tim, thì hệ thống thoát nước tắc cũng có thể gây ra những tác động dây chuyền tàn khốc với thành phố.
Kiến trúc sư Yu khẳng định con người không thể kiểm soát được nước. “Thật sai lầm khi nghĩ rằng xây bức tường chắn lũ càng cao, xây đập càng lớn thì có thể bảo vệ thành phố khỏi lũ lụt”, ông nói.
Công viên Nanchang Fish Tail, ở tỉnh Giang Tây, Trung Quốc
Đề xuất của ông là tạo ra những khu vực có đất xốp để trồng các loại cây địa phương. Khi trời mưa, đất và cây sẽ hấp thụ nước, ngăn một phần hoặc toàn bộ nước gây ngập lụt. Thảm thực vật cũng có thể làm chậm dòng chảy của nước dư thừa, không như bê tông làm tăng tốc dòng chảy gây nguy hiểm.
Turenscape đã lập kế hoạch và thiết kế hơn 10.000 dự án tại hơn 250 thành phố trên toàn cầu. Hiện tại, công ty đã hoàn thành hơn 1.000 dự án. Trung Quốc đã có hơn 70 thành phố triển khai sáng kiến thành phố bọt biển (không riêng các dự án của Turenscape), từ khi nước này đưa sáng kiến vào chính sách quy hoạch đô thị quốc gia năm 2015.
Lũ lụt là một vấn đề nghiêm trọng tại Trung Quốc. Chủ tịch Tập Cận Bình cuối tháng 6 đánh giá nhiệm vụ kiểm soát lũ lụt “ngày càng khó khăn”. Theo báo cáo năm 2021 của Ngân hàng Thế giới, 641/654 thành phố lớn nhất của Trung Quốc phải đối mặt với tình trạng lũ lụt xảy ra thường xuyên. Điều này một phần do đô thị hoá nhanh chóng, biến các vùng đồng bằng thành bê tông không thấm nước.
Du khách đi bộ qua Công viên Red Ribbon ở Qinghuandao, tỉnh Hà Bắc, Trung Quốc.
Ảnh hưởng của lũ lụt đối với Trung Quốc được thể hiện rõ trong mùa hè năm nay. Vào tháng 6, tại các vùng phía nam Trung Quốc, những trận mưa xối xả tạo ra lũ quét và sạt lở đất khiến hàng chục nghìn người phải sơ tán. Tháng trước, nhiều tỉnh ban bố cảnh báo khẩn cấp. Hàng chục người thiệt mạng vì cầu sập và các thành phố chìm trong nước. Lực lượng ứng phó khẩn cấp phải chạy đua với thời gian để giải cứu người dân bị mắc kẹt.
Các thành phố “chưa đủ xốp”
Kiến trúc sư Yu mong muốn các thành phố tránh xa những giải pháp cơ sở hạ tầng lớn, hướng đến những lựa chọn thay thể quy mô nhỏ hơn. Chẳng hạn, chương trình thành phố bọt biển ở Vũ Hán có kinh phí thấp hơn 4 tỷ nhân dân tệ so với phương pháp bằng bê tông.
Một thành phố bọt biển cần xét đến các yếu tố như địa hình, lượng mưa, các loại cây có thể sinh trưởng mạnh cũng như nhu cầu của cộng đồng.
Ví dụ, tại đảo Hải Nam của Trung Quốc, Turenscape đã biến một bức tường biển bê tông cũ, một trang trại nuôi cá cằn cỗi và một khu đất hoang gần đó thành một “bức tường biển thở”. Khu vực này giúp hấp thụ sức mạnh của đại dương và đóng vai trò như một vùng đệm chống lũ lụt cho một khu thương mại gần đó. Theo Turenscape, giải pháp này đã chịu được một số cơn bão nhiệt đới trong hai năm qua.
Toàn cảnh Công viên rừng ngập mặn Tam Á ở tỉnh đảo Hải Nam, Trung Quốc.
Nghiên cứu do Yu và công ty của ông thực hiện ước tính rằng nếu dành 20% đến 30% đất của một thành phố cho các dự án bọt biển, thành phố đó sẽ gần như an toàn trước lũ lụt. Tuy nhiên, nếu các khu vực xung quanh cũng bị ngập lụt, thì các địa điểm này vẫn có thể khó hấp thụ hết lượng nước dư thừa.
Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng cơ sở hạ tầng của thành phố bọt biển phải xử lý được lượng mưa trên 200 mm một ngày. Giáo sư khoa học địa lý Faith Chan tại Đại học Nottingham Ninh Ba Trung Quốc, cho biết các chương trình thành phố bọt biển ở Trung Quốc thường có thể làm giảm bớt tác động đối với lượng mưa trung bình, chứ không dành cho khi mưa cực lớn. Ông cho rằng cơ sở hạ tầng bọt biển phải được bổ sung bằng “kỹ thuật cứng”, như đập và bờ kè, để giải quyết những trận mưa lớn nhất.
Hơn cả mục đích phòng chống lũ lụt
Ngoài việc giảm thiểu lũ lụt, các thành phố bọt biển có thể mang lại những lợi ích khác về môi trường. Giáo sư Chan cho biết các công viên bọt biển có thể giúp giảm nhiệt độ đô thị và giải quyết tình trạng thiếu nước, cũng như cung cấp môi trường dễ chịu cho cư dân.
Tại Vũ Hán, nơi có hơn 380 dự án bọt biển, công viên và không gian xanh giúp hấp thụ và chuyển hướng nước mưa đến các hồ nhân tạo. Chất lượng không khí và đa dạng sinh học tại địa phương được cải thiện kể từ khi các dự án bọt biển xuất hiện.
Một dự án khác của Turenscape ở Tam Á, Trung Quốc.
Đây có thể là lý do khiến các quốc gia khác cũng cần đến dịch vụ của Turenscape. Tại Bangkok, Thái Lan, Turenscape đã biến nền bê tông của một nhà máy thuốc lá cũ thành một vùng đất ngập nước nhân tạo với các đảo nhỏ. Công viên Benjakitti không chỉ có thể hấp thụ khoảng 23 triệu gallon nước mưa từ các khu vực xung quanh mà còn trở thành một điểm đến nổi tiếng với khách du lịch và người dân địa phương.
Công viên Fish Tail ở Nanchang, Trung Quốc.
Năm ngoái, Quỹ Văn hóa Phong cảnh đã trao cho kiến trúc sư Yu giải thưởng Oberlander trị giá 100.000 USD ghi nhận công trình tiên phong của ông.
Bà Elizabeth Mossop, chủ tịch ban giám khảo, cho biết các mối đe doạ và tác động của biến đổi khí hậu đang đè nặng lên con người. “Nếu những ý tưởng này có thể được áp dụng rộng rãi hơn, chúng sẽ góp phần giải quyết nhiều mối nguy hiện tại”, bà hy vọng.
Tham khảo CNN