REPLY và cách kiến trúc định hình không gian đô thị
Trong bối cảnh đô thị ngày càng phát triển, đặc biệt ở Hà Nội, vai trò của kiến trúc sư không chỉ là thiết kế, mà còn là thiết lập tiếng nói trong xã hội. Những ấn phẩm kiến trúc – dù số lượng nhỏ – nếu được đầu tư trọn vẹn, có thể lan tỏa mạnh mẽ, góp phần hình thành không gian sống đầy nhận thức.
Gần đây, sự kiện ra mắt cuốn sách “REPLY”, ấn phẩm do tác giả Trần Hiếu Anh Nguyên hợp tác thực hiện cùng kiến trúc sư Quang (Toob Studio) và nhiếp ảnh gia Triệu Chiến, đã trở thành dịp để nhóm tác giả chia sẻ góc nhìn về kiến trúc nhà ở đô thị.
Cuốn sách là tập hợp hình ảnh và câu chuyện về các công trình nhà ở, cũng là lời kêu gọi tái định hình cách kiến trúc ứng phó với bối cảnh đô thị đầy thách thức. Thông qua năm công trình nhà ở tiêu biểu, trải dài tại các thành phố lớn ở Việt Nam, REPLY đã tái hiện quá trình thử nghiệm không gian sống trong điều kiện đô thị chật hẹp, đồng thời làm nổi bật cách TOOB định hình ngôn ngữ kiến trúc riêng – thông qua tổ chức các lớp không gian, ứng xử với khoảng trống và kết nối con người với tự nhiên trong từng đơn vị ở.
REPLY không đơn thuần là một khảo cứu kiến trúc, mà còn là lời mời suy tưởng: làm thế nào để mỗi cá nhân có thể “dần định hình” một không gian hướng nội cho riêng mình? Qua đó, tác giả và kiến trúc sư Nguyễn Hồng Quang gợi mở một số tiếp cận khả thi, dựa trên sự kết hợp giữa không gian kiến trúc và chất liệu thiên nhiên – theo một cách khiêm tốn, mộc mạc nhưng giàu sức gợi.
Theo kiến trúc sư Nguyễn Hồng Quang, cuốn sách này là kết quả của hơn một thập kỷ thực hành và thử nghiệm trong lĩnh vực thiết kế nhà ở đô thị. “10 năm thực hành nghề chưa phải là một hành trình đủ dài, nhưng quãng thời gian liên tục này đã giúp chúng tôi hình thành nên những suy nghĩ nhất quán trong lĩnh vực thiết kế “Kiến trúc nhà Ở”. REPLY không chỉ là một nghiên cứu kiến trúc, mà còn là lời hồi đáp của chúng tôi với xã hội thông qua thiết kế không gian sống.” anh chia sẻ.
Qua buổi thảo luận tại lễ ra mắt sách, các diễn giả đã nhắc lại và làm rõ hơn vai trò của kiến trúc sư trong việc tạo ra những không gian sống bền vững, kết nối con người với thiên nhiên và đô thị, đồng thời đối mặt với các vấn đề môi trường như ô nhiễm, thiếu không gian xanh và sự lấn chiếm đô thị.
Kiến trúc sư Nguyễn Hồng Quang nhấn mạnh rằng mỗi công trình vừa là một thực thể riêng biệt vừa phải phát triển hài hòa với người sử dụng và môi trường xung quanh. “Khi thiết kế, tôi không chỉ giải quyết vấn đề nội bộ mà còn nghĩ rộng hơn, như công trình đối ứng với đô thị ra sao,” anh chia sẻ.
Bên cạnh đó, buổi thảo luận cũng đặt ra vấn đề môi trường trong bối cảnh sự phát triển của các tòa nhà cao tầng và ô nhiễm gia tăng tại Hà Nội. Trả lời câu hỏi từ khán giả, kiến trúc sư Quang cho rằng: “Vấn đề môi trường rộng lớn, từ xử lý rác thải đến không gian xanh. Chúng tôi bắt đầu từ dự án nhỏ, như làm mái nhà sạch để hàng xóm có khoảng nhìn đẹp, hoặc tạo khoảng trống thông gió trong nhà phố chật hẹp. Trong khu phố lộn xộn, tôi thường có quan điểm mặt phẳng mặt đứng công trình còn trong các khu ở sang trọng, tôi sẽ làm mộc mạc hơn để đối ứng phù hợp.”
Tác giả Trần Hiếu Anh Nguyên bổ sung góc nhìn về “không gian thứ ba” – lấy cảm hứng từ lịch sử cà phê, nơi mọi người tìm kiếm sự thảnh thơi ngoài ngôi nhà và nơi làm việc. Tuy nhiên, ở đô thị Việt Nam, các quán cà phê hay gallery đang trở nên ồn ào, thì giải pháp tạo không gian riêng trong nhà ở là một hướng tiếp cận.
Qua 224 trang sách với thông điệp về sự tôn trọng đối với những giá trị đã tồn tại và tinh thần sáng tạo, REPLY chính là một bước đi khởi đầu để các kiến trúc sư và cộng đồng bắt tay vào hành động, nhằm tạo ra những thay đổi lớn trong không gian đô thị Việt Nam. Cuốn sách cũng khuyến khích mỗi người đọc suy nghĩ về việc làm thế nào để kiến trúc không chỉ là tạo dựng mà còn là sự hiểu biết và tôn trọng những giá trị tồn tại sẵn.
Nghiên Dương – TCKT.VN
© Tạp chí Kiến trúc