Thiên nhiên đóng góp như thế nào vào việc chữa lành – Tạp chí Kiến trúc Việt Nam

Sự kết nối với thiên nhiên ngày càng trở nên quan trọng trong lý thuyết và thực hành kiến trúc những năm gần đây, đặc biệt là sau đại dịch COVID-19, khi đại dịch này nhấn mạnh vai trò của môi trường tự nhiên trong việc chữa lành. Trong thời gian này, nhiều nghiên cứu khoa học đã nhấn mạnh những tác động tích cực của không gian xanh đối với sức khỏe con người, dù là ở nơi làm việc, nhà ở hay khu vực đô thị. Với những lợi ích đã được chứng minh này, rõ ràng việc kết hợp các yếu tố tự nhiên vào thiết kế bệnh viện là vô cùng quan trọng, tạo ra những không gian hỗ trợ thiết yếu cho bệnh nhân đang gặp phải những thách thức về thể chất hoặc tinh thần.

Mặc dù chủ đề này đang ngày càng được quan tâm, nhưng ý tưởng thiên nhiên hỗ trợ quá trình hồi phục của bệnh nhân không phải là điều mới mẻ trong y học. Xuyên suốt lịch sử, nhiều nền văn hóa đã nhận ra mối liên hệ giữa không gian xanh và việc chữa bệnh – từ người Trung Quốc theo Đạo giáo, những người đã tạo ra các khu vườn và nhà kính vì những lợi ích sức khỏe mà họ tin rằng chúng mang lại, cho đến những khu vườn trị liệu trong các tu viện châu Âu thời Trung Cổ. Tuy nhiên, khi công nghệ phát triển, mối liên hệ giữa thiên nhiên và việc chữa bệnh dần mất đi tầm quan trọng, và các khu vườn trong bệnh viện cũng ít được coi trọng hơn. Với sự gia tăng của các nghiên cứu khoa học xác nhận lợi ích trị liệu của thiên nhiên, các bệnh viện hiện đang tái kết hợp không gian xanh vào thiết kế của mình, khôi phục lại mối quan hệ thiết yếu này đối với sức khỏe của bệnh nhân.

Một bài báo quan trọng, do nhà tâm lý học môi trường Roger Ulrich dẫn đầu, đã được xuất bản trên tạp chí Science năm 1984. Với tựa đề “Nhìn qua cửa sổ có thể ảnh hưởng đến quá trình hồi phục sau phẫu thuật”, đây là bài báo đầu tiên sử dụng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt của nghiên cứu y học hiện đại – với các biện pháp kiểm soát thử nghiệm chính xác và kết quả sức khỏe có thể đo lường – để chứng minh rằng chỉ cần nhìn vào một khu vườn cũng có thể đẩy nhanh quá trình hồi phục sau phẫu thuật, nhiễm trùng và các bệnh khác. Ulrich và nhóm của ông đã phân tích hồ sơ bệnh án của những bệnh nhân đang hồi phục sau phẫu thuật cắt túi mật tại một bệnh viện ở Pennsylvania. Kết quả cho thấy những bệnh nhân có cửa sổ hướng ra cây xanh hồi phục trung bình nhanh hơn một ngày so với những bệnh nhân có cửa sổ hướng ra tường gạch. Những người có tầm nhìn ra thiên nhiên cũng cần ít thuốc giảm đau hơn và ít gặp biến chứng sau phẫu thuật hơn.

Bốn mươi năm sau nghiên cứu tiên phong của Ulrich, các nghiên cứu sâu hơn vẫn tiếp tục củng cố những phát hiện của ông năm 1984 bằng những bằng chứng mới. Ví dụ, một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Nghiên cứu Công cộng Môi trường Quốc tế năm 2021 cho thấy việc xem hình ảnh thiên nhiên không chỉ làm giảm những cảm xúc tiêu cực như buồn bã và lo lắng mà còn cải thiện kết quả lâm sàng bằng cách giảm đau, khó thở và mệt mỏi. Nghiên cứu cho thấy tác dụng chữa lành của thiên nhiên đến từ hai cơ chế chính: Thứ nhất, việc ngắm nhìn thiên nhiên giúp chuyển sự chú ý khỏi cơn đau. Thứ hai, nó kích hoạt sự giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh giúp tăng cường cảm giác hạnh phúc thông qua việc tận hưởng vẻ đẹp thiên nhiên.

Mặc dù tác dụng làm dịu và nâng cao tinh thần của thiên nhiên đã được công nhận rộng rãi, các nghiên cứu khoa học vẫn đóng vai trò thiết yếu trong việc định hướng các quyết định thiết kế môi trường bệnh viện. Không chỉ đơn thuần mang đến tầm nhìn dễ chịu, lợi ích trị liệu của các khu vực cảnh quan có thể bao gồm các yếu tố tương tác. “Vườn chữa lành” có thể giúp bệnh nhân có được cảm giác độc lập, thúc đẩy tương tác xã hội, tạo cơ hội cho các hoạt động thể chất và mang đến những giây phút thư giãn tự nhiên.

Để hỗ trợ ý tưởng này, ấn phẩm “Vườn Chữa Lành: Lợi Ích Trị Liệu và Khuyến Nghị Thiết Kế” (Healing Gardens: Therapeutic Benefits and Design Recommendations) cung cấp những hướng dẫn quan trọng về thiết kế không gian xanh trong bệnh viện. Ấn phẩm nhấn mạnh nhu cầu dễ dàng tiếp cận và biển báo rõ ràng cho người khuyết tật, chẳng hạn như người dùng xe lăn. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh đến sự an toàn, khuyến nghị sử dụng tay vịn và bề mặt nhẵn. Nội thất như ghế dài và ghế bành nên thoải mái và dễ di chuyển, cho phép người dùng lựa chọn chỗ ngồi. Ngoài ra, khu vườn nên được nhìn thấy rõ ràng để mọi người, kể cả bệnh nhân hạn chế khả năng vận động, đều có thể tận hưởng không gian, ngay cả khi chỉ nhìn thấy từ giường bệnh.

Trong bối cảnh này, không gian xanh đang ngày càng được coi trọng và tích hợp vào thiết kế bệnh viện để cải thiện trải nghiệm của cả bệnh nhân và nhân viên y tế. Những ví dụ như Trung tâm Y tế Texas và Bệnh viện Friends ở Pennsylvania, được nêu bật trong cuốn sách Restorative Gardens (Vườn Phục hồi), cho thấy việc kết hợp cảnh quan có thể hỗ trợ quá trình hồi phục của bệnh nhân như thế nào. Tương tự, các Trung tâm Maggie nổi tiếng với kiến trúc lấy con người làm trung tâm, được lấy cảm hứng từ câu hỏi: “Nếu kiến trúc có thể tác động tiêu cực đến bệnh nhân bằng cách làm tăng sự lo lắng của họ, liệu nó cũng có thể được thiết kế để phục hồi và chữa lành không?”

Thay vì bám sát các hướng dẫn hoặc công thức thiết kế, không gian bệnh viện nên tập trung vào phương pháp lấy con người làm trung tâm, hỗ trợ và an ủi bệnh nhân trong những khoảnh khắc dễ bị tổn thương nhất, tránh xa bầu không khí thường thiếu sự riêng tư của những môi trường này. Việc tích hợp không gian xanh đặc biệt có lợi trong bối cảnh này. Mặc dù không phải là giải pháp hoàn chỉnh, nhưng không gian xanh đã được chứng minh là hỗ trợ đáng kể cho bệnh nhân trong quá trình hồi phục, mang lại sự thoải mái và tạo ra một môi trường chữa lành tốt hơn.

PV/archdaily