Đánh giá trên được các chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp đưa ra tại diễn đàn về phát triển dừa diễn ra ngày 6/11, tại Vĩnh Long, do Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Trường Đại học Trà Vinh tổ chức.
Dừa thành cây chủ lực
Sau hợp nhất, tỉnh Vĩnh Long có diện tích dừa chiếm hơn 50% diện tích dừa cả nước (gần 120.000ha, với khoảng 22 triệu cây), trở thành cây chủ lực của tỉnh. Bình quân, gần 270.000 hộ nông dân trồng dừa ở Vĩnh Long có thu nhập ổn định từ 100-150 triệu đồng/ha/năm.
Giống dừa sáp nuôi cấy phôi do Trường Đại học Trà Vinh lai tạo.
Ông Văn Hữu Huệ – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) Vĩnh Long – cho biết, tỉnh có khoảng 183 doanh nghiệp sản xuất, chế biến các sản phẩm từ dừa, giải quyết việc làm cho hơn 9.000 lao động. Giá trị sản xuất ngành dừa năm nay ước đạt khoảng 4.000 tỷ đồng (tăng gần 4% so với năm trước), chiếm khoảng 8% giá trị sản xuất toàn tỉnh. Dự kiến, năm nay, kim ngạch xuất khẩu dừa của Vĩnh Long đạt 500 triệu USD (tăng gần 3% so với năm trước), xuất khẩu dừa tươi ước đạt trên 35 triệu trái.
Bà Nguyễn Thị Kim Thanh – Chủ tịch Hiệp hội Dừa Việt Nam – cho biết, trong nhóm cây công nghiệp dài ngày, dừa có diện tích đứng thứ 4, chỉ sau cao su, cà phê và điều. Tuy nhiên, 10 năm về trước, dừa hoàn toàn không có vị trí trên bản đồ xuất khẩu. Bằng sự nỗ lực tự thân, đến năm 2024, kim ngạch xuất khẩu của ngành dừa đã xấp xỉ 1 tỷ USD. Đầu năm 2024, dừa vào nhóm phát triển cây công nghiệp chủ lực quốc gia .
Tuy nhiên, ngành dừa Việt Nam cũng đối mặt không ít thách thức từ tập quán sản xuất truyền thống, biến đổi khí hậu, sâu bệnh, biến độ của giá cả thị trường…
Ông Văn Hữu Huệ thẳng thắn nhìn nhận, dù địa phương có diện tích dừa lớn nhất nước, nhưng manh mún, bình quân mỗi hộ trồng chưa tới nửa ha. Đặc biệt, những năm gần đây do biến đổi khí hậu đã ảnh hưởng tới sản lượng, chất lượng dừa, như dừa bị nhiễm mặn, úng ngập, sâu bệnh phát sinh nhiều… Trong khi đó, giá dừa nguyên liệu cũng thường xuyên biến độ, ảnh hưởng tới tâm lý và tính bền vững của người trồng, hoạt động của doanh nghiệp thu mua, chế biến.
Bên cạnh đó, ông Huệ cho rằng liên kết sản xuất – tiêu thụ dừa còn ít (chỉ khoảng 30% diện tích). Dù có nhiều doanh nghiệp đầu tư sản xuất dừa, nhưng còn yếu và ít chế biến sâu so với Philippines, Indonesia… Việc bảo quản và xuất khẩu dừa tươi cũng chưa hiện đại, trong khi yêu cầu của các nước nhập khẩu như Mỹ, EU, Trung Quốc ngày càng khắt khe.
Để có dừa Việt Nam xanh và an toàn
Bà Nguyễn Thị Kim Thanh – Chủ tịch Hiệp hội Dừa Việt Nam cho rằng, xu hướng tiêu dùng đang dần thay đổi, nước nhập khẩu ưu tiên sản phẩm xanh – sạch – truy xuất được nguồn gốc. Điều này đòi hỏi ngành dừa phải thích ứng, chuyển hướng canh tác bền vững, quản lý dịch bệnh gây hại tổng hợp và bảo vệ thực vật theo hướng an toàn.
Bà Nguyễn Thị Kim Thanh – Chủ tịch Hiệp hội Dừa Việt Nam – trao đổi bên lề diễn đàn.
“Ngành dừa Việt Nam cần tái cấu trúc theo hướng sinh thái – tuần hoàn – ít phát thải. Đây là con đường duy nhất giúp ngành dừa hội nhập sâu với thị trường toàn cầu, đáp ứng các tiêu chuẩn xanh và trách nhiệm xã hội ngày càng khắt khe”, bà Thanh nói.
Để đạt mục tiêu trên, theo đại diện Hiệp hội Dừa Việt Nam, cần sự phối hợp chặt chẽ của nhiều bên. Trong đó, Nhà nước đóng vai trò “ bà đỡ chính sách ” trong liên kết sản xuất – tiêu thụ, định hướng hình thành vùng nguyên liệu tập trung, sản xuất theo tiêu chuẩn an toàn.
Về lâu dài, hướng đi này sẽ góp phần xây dựng thương hiệu “Dừa Việt Nam xanh và an toàn”, tạo vị thế cạnh tranh quốc tế, giúp nông dân thoát khỏi vòng luẩn quẩn sản xuất nhỏ lẻ, hướng đến một nền nông nghiệp dừa sinh thái, có trách nhiệm và hội nhập.
Quang cảnh diễn đàn.
Theo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ NN&MT), vùng Đồng bằng sông Cửu Long có diện tích trồng dừa lớn, nhưng chất lượng dừa chưa đồng đều, một số sản phẩm không đạt tiêu chuẩn xuất khẩu do kỹ thuật trồng và chăm sóc chưa đồng bộ. Một số vùng vẫn sử dụng phương pháp tưới tiêu lạc hậu, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng. Sự thay đổi khí hậu ảnh hưởng đến nguồn nước và điều kiện sinh trưởng của cây dừa. Cạnh tranh từ các quốc gia khác về sản phẩm dừa, biến động giá cả… là những thách thức của ngành dừa cần giải quyết để phát triển bền vững.