Tương lai bất định của Volkswagen

Vài ngày trước Giáng sinh 2024, Volkswagen đạt thỏa thuận với công đoàn trong việc giảm hơn 35.000 việc làm năm 2030 và giảm dần lương quản lý. Thỏa thuận hoàn tất sau các cuộc đàm phán kéo dài 70 giờ với đại diện lao động, giúp nhà sản xuất ôtô lớn nhất châu Âu tiết kiệm khoảng 4 tỷ euro (4,2 tỷ USD) mỗi năm. Trong đó, 1,5 tỷ euro đến từ sa thải và giảm lương.

Giám đốc điều hành thương hiệu Thomas Schaefer mô tả kế hoạch sẽ đưa chi phí phát triển và lao động xuống mức cạnh tranh. “Đây là những quyết định khó khăn, nhưng cũng là những quyết định quan trọng cho tương lai”, ông nhận định.

Tuy nhiên, chưa ai hình dung được tương lai của Volkswagen sắp tới sẽ ra sao, từ việc thực thi kế hoạch giảm nhân sự, tái cấu trúc lại hoạt động để tăng biên lợi nhuận, cạnh tranh với Trung Quốc và chạy đua về xe điện.

Theo Reuters, dù nói nhiều về thay đổi mang tính cách mạng, thỏa thuận của Volkswagen với công đoàn vẫn phụ thuộc vào truyền thống hợp tác giữa các nhà quản lý và công nhân, ví dụ như “tìm kiếm kỷ nguyên mới bằng phương pháp cũ”.

Theo đó, đại diện công đoàn và công ty tại mỗi nhà máy sẽ có mục tiêu giảm chi phí riêng. Họ cùng chịu trách nhiệm tìm ra cách thực hiện và nâng cao năng suất, được đo bằng số lượng ôtô sản xuất trên mỗi công nhân.

Cấp cao từ cả hai bên sẽ báo cáo tiến độ tại cuộc họp hàng quý. Nếu mục tiêu không đạt được, họ đàm phán lại. Đây là mô hình giải quyết mang đậm dấu ấn thỏa hiệp truyền thống mà hãng xe Đức làm xưa nay.

Trước đây, Volkswagen từng hứa năm 2016 về cắt giảm 30.000 việc làm nhưng không thể giảm tổng số lượng công nhân – khoảng 120.000 người – vì đã tuyển dụng thêm nhân viên ở các lĩnh vực khác.

Lần này, hãng kỳ vọng sẽ đạt được mục tiêu giảm 35.000 việc làm nhưng không sa thải, bằng cách không tuyển mới công nhân nghỉ hưu và cung cấp các chương trình nghỉ hưu sớm hoặc một phần. Nhìn chung, không có cách làm mới mẻ khiến một số nhà phân tích đặt câu hỏi liệu công ty có thể thực hiện lời hứa hay không.

“Người ta không còn kiên nhẫn để đầu tư vào một cổ phiếu ôtô mà chủ yếu giao dịch dựa trên thu nhập tương lai, với hy vọng rằng trong 3-5 năm tới công ty sẽ phục hồi được khả năng sinh lợi”, Patrick Hummel, nhà phân tích tại UBS cho biết. Theo ông, những gì nhà đầu tư cần là hãng nói về những yếu tố cơ bản tác động đến dòng tiền trong năm 2025.

Ngoài phương án giảm người, cách cắt giảm công suất cũng còn là dấu hỏi. Theo kế hoạch, họ sẽ dừng sản xuất vào năm 2025 tại một nhà máy ở Dresden, nơi có 300 công nhân, và vào năm 2027 tại một nhà máy ở Osnabrueck, nơi có khoảng 2.300 lao động. Tuy nhiên, hãng cam kết tìm các hoạt động thay thế cho các địa điểm này, có thể bao gồm bán cho nhà đầu tư mới.

Nhà máy ôtô điện ở Zwickau cũng sẽ giảm một dây chuyền sản xuất nhưng được đầu tư mới dưới dạng cơ sở tái chế phương tiện chạy xăng và xe điện qua sử dụng, dự kiến vận hành từ năm 2027. Tuy nhiên, đầu tư mới vẫn phụ thuộc vào việc đạt được các mục tiêu cắt giảm chi phí, theo Giám đốc tài chính Arno Antlitz.

Các cắt giảm công suất còn lại sẽ đến từ việc cắt giảm hai dây chuyền sản xuất tại trụ sở chính của công ty tại Wolfsburg. Volkswagen cho biết kế hoạch sẽ tiết kiệm 15,6 tỷ USD trong “trung hạn” mà không cung cấp chi tiết cụ thể. Điều này khiến các nhà đầu tư và phân tích không rõ các phương án đề ra sẽ giảm chi phí cố định như thế nào so với việc đóng cửa hoàn toàn các nhà máy.

Volkswagen có 10 thương hiệu – bao gồm thương hiệu chính là Volkswagen, cùng Audi, Porsche và Skoda. Báo cáo tài chính quý III/2024, 9 tháng đầu năm này, tập đoàn bán được 12,9 triệu ôtô, giảm so với mức 16,2 triệu hồi cùng kỳ 2023, lợi nhuận ròng đạt 8,9 tỷ euro, giảm hơn 30% so với cùng kỳ 2023.

Lãnh đạo tập đoàn cho hay tình hình tại thương hiệu Volkswagen – với khoảng 120.000 lao động trong nước – đang “nghiêm trọng” và cần hành động khẩn cấp. Tuy nhiên Stephen Reitman, nhà phân tích tại Bernstein Research, nói cảm thấy khó hiểu khi so sánh giữa sự căng thẳng mọi người chứng kiến với thỏa thuận cuối cùng mà Volkswagen đạt được, vì nó không thể hiện sự quyết đoán như mong đợi.

Vẫn còn nhiều câu hỏi, từ việc làm thế nào để công ty giảm số lượng công nhân mà không sa thải ai, cho đến khi nào những cắt giảm công suất sản xuất được thực hiện và tương lai lâu dài của các nhà máy bỏ trống ra sao, theo Reuters.

Những câu hỏi lớn khác về chi phí sản xuất, cơ hội xuất khẩu và làm xe điện cạnh tranh với Trung Quốc vẫn chưa có câu trả lời rõ ràng.

Nhà sản xuất ôtô lớn nhất châu Âu nhiều lần nhấn mạnh rằng chi phí của họ quá cao và biên lợi nhuận quá thấp, đặc biệt là đối với thương hiệu cốt lõi Volkswagen cùng tên.

Giá điện cao, đã tăng kể từ cuộc khủng hoảng năng lượng do xung đột Ukraine gây ra, cũng như chi phí lao động tăng cao là thách thức đáng kể với tập đoàn, theo AFP. Stefan Bratzel, chuyên gia ôtô Đức, nói công ty cần “tinh gọn hơn nhiều” vì có “quá nhiều nhân viên không làm việc đủ chăm chỉ và quá nhiều ủy ban”.

Moritz Kronenberger, quản lý đầu tư tại Union Investment, cổ đông Volkswagen, cho rằng CEO Volkswagen Group Oliver Blume đang thực hiện các biện pháp đúng đắn. “Nhưng cơ cấu chi phí của công ty cần trông rất khác trong hai năm tới. Volkswagen phải chứng minh rằng họ đã được trang bị vũ khí cho tương lai và có thể tạo ra những sản phẩm hấp dẫn”, ông nói.

Tuy nhiên, “vũ khí” xe điện dường như chưa mạnh mẽ. Tập đoàn đã đổ rất nhiều tiền vào quá trình chuyển đổi sang xe điện song quá trình này gặp khó. Họ đã ra mắt dòng xe ID, chẳng hạn như ID.3 nhưng lại gặp sự cố với phần mềm.

Tiêu thụ Trung Quốc, nơi chiếm một phần ba doanh số, đang bị ảnh hưởng lớn bởi kinh tế giảm tốc và cạnh tranh khốc liệt từ các đối thủ địa phương, đặc biệt là về xe điện. Các nhà sản xuất như BYD đã chiếm được thị phần, với các mẫu xe bán chạy nhất tích hợp công nghệ hấp dẫn khi Volkswagen còn vật lộn với quá trình chuyển đổi, theo AFP.

Lúc này, khó mong đợi các ý tưởng táo bạo, nhanh chóng hay đột phá tại một gã khổng lồ xe hơi, một phần do là mối liên hệ chặt chẽ với nhà nước. Theo AFP, chính trị đóng vai trò quan trọng tại Volkswagen. Bang Lower Saxony – nơi đặt trụ sở Wolfsburg của tập đoàn và một số nhà máy – nắm 20% cổ phần biểu quyết.

Điều này có nghĩa là chính quyền bang có thể ngăn chặn các quyết định quan trọng. Ngoài ra, đại diện công đoàn trong ban giám sát có quyền phủ quyết việc thành lập và di dời các địa điểm sản xuất. Vì vậy, gần như không thể đóng cửa các nhà máy nếu họ không muốn. Chuyên gia ôtô Ferdinand Dudenhoeffer cho rằng điều này “cản trở khả năng thích ứng của công ty” và nghĩa là Volkswagen hoạt động như “một công ty nhà nước”.

Phiên An (theo Reuters, AFP)